Hamowanie na motocyklu. Jak skutecznie hamować? Przodem czy tyłem?
Dyskusje na forach motocyklowych dotyczących hamowania są równie rozgrzane, co bezsensowne. Odpowiedź na pytanie „którym hamulcem hamować w motocyklu” jest bezpośrednio powiązana z budową motocykli i możesz ją samodzielnie rozwiązać. Wystarczy wiedzieć, gdzie patrzeć.
Rola i wpływ hamulca na motocykl
Główną rolą układu hamulcowego jest oczywiście zmniejszenie prędkości pojazdu. Jednak podczas hamowania dzieje się więcej, niż mogłoby się wydawać:
- Masa przenoszona jest do przodu, bez względu na to, czy hamujesz: przodem, tyłem lub silnikiem.
- Punkt styku przedniej opony z asfaltem zwiększa się (wyobraź sobie balon przyciskany do podłoża)...
- … a co za tym idzie, zwiększa się trakcja przedniej opony.
- Trakcja zmniejsza się na tylnej oponie, która jest odciążona.
- Zawieszenie z tyłu rozszerza się.
- Przednie zawieszenie spręża się, czego efektem są ograniczone możliwość radzenia sobie z nierównościami.
Transfer masy podczas hamowania ma wpływ na geometrię motocykla, a to w jaki hamujesz znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w bezpieczeństwie i komforcie jazdy.
Niestety, w ramach kursu na motocyklowe prawo jazdy temat poprawnego sposobu hamowania uczony jest często w sposób przeszczepiony z PRL, bez uwzględnienia budowy nowoczesnych motocykli i współczesnych opon.
Hamowanie motocyklem. Gdzie jest problem?
Motocykliści powinni przede wszystkim pytać: który hamulec najefektywniej pozwoli mi wytracić prędkość?
Odpowiedź to: hamulec przedni.
Teraz w głowie motocyklistów starej daty pojawia się; “no tak, ale przód może uciec”. To nieprawda – wraz z transferem masy na przednie koło, przyczepność się zwiększa. W standardowych warunkach, czyli na suchej, asfaltowej drodze, przy poprawnym operowaniu hamulcami, utrata przyczepności przedniej opony podczas hamowania jest bardzo trudna.
Motocykliści wywracają się podczas hamowania głównie z trzech powodów:
- Nie potrafią poprawnie operować hamulcami (o czym za chwilę).
- Warunki drogowe uwypuklają brak umiejętności operowania hamulcami.
- Opony lub układ hamulcowy są zużyte, uszkodzone (np. płyn hamulcowy wymaga wymiany).
Powtarzając powyższe: najbardziej efektywnym sposobem wytracania prędkości na motocyklu jest użycie przedniego hamulca, a prawie wszystkie problemy z hamowaniem wynikają z braku umiejętności motocyklisty.
Hamowanie przodem na motocyklu – odstępstwa od reguły
W motocyklach typu chopper/cruiser geometria jest znacząco inna niż np. w BMW z serii GS czy Yamasze R6. W przypadku niskich motocykli o dużym rozstawie kół, gdzie transfer masy nie jest tak duży, motocyklista może wspierać się tylnym hamulcem.
Ale nawet największe modele Harley-Davidsona posiadają większe tarcze hamulcowe przodu, to przedni hamulec powinien wykonywać główną pracę. Wybór tarcz hamulcowych do motocykla to temat rzeka, który zresztą warto zbadać.
Drugim wyjątkiem będzie jazda sportowa, gdzie doświadczeni zawodnicy wspierają się tylnym hamulcem przy stabilizowaniu motocykla. Ale… mówimy o zawodnikach sportu motorowego na bardzo wyspecjalizowanym sprzęcie, a nawet tam w 2014 roku Mistrz Świata World Superbike przyznał, że zdobył tytuł bez dotykania tylnego hamulca.
Jak się hamuje na motocyklu? Najskuteczniejsze rozwiązanie
Żeby rozwiązać powyższy problem, warto poćwiczyć hamowanie. Oczywiście, najbezpieczniej będzie wybrać się do renomowanej szkoły motocyklowej, gdzie w bezpiecznych warunkach poprawisz swoją technikę hamowania. Przykładowe błędy popełniane podczas hamowania, z którymi mogłeś/aś się spotkać:
- Zbyt mocne naciśnięcie klamki hamulca. Powoduje agresywne nurkowanie przodu i niestabilność, motocykl jest nieprzewidywalny (w warunkach ograniczonej przyczepności, może prowadzić do wywrotki).
- Zły dobór momentu hamowania. Efektem będzie zatrzymanie motocykla za wcześnie lub za daleko w stosunku do wybranego punktu, gdzie miał się zatrzymać.
- Wciskanie i odpuszczanie hamulca na przemian. Powiązane z punktem wyżej: motocyklista źle dobiera siłę hamowania do prędkości i musi korygować, odpuszczając hamulce. Efektem będzie niestabilny motocykl i transfer masy przód/tył.
- „Dohamowywanie” tylnym hamulcem. Używanie tylnego hamulca na szosie w celu zmniejszania prędkości. Efektem będzie przegrzany układ hamulcowy lub zagotowany płyn (często problem początkujących motocyklistów, bojących się hamować przodem).
Poniżej kilka prostych ćwiczeń, które możesz samodzielnie wykonać i sprawdzić swoje umiejętności. Wszystkie ćwiczenia wykonaj w bezpiecznych warunkach i przy niskich prędkościach. Pamiętaj, że wykonujesz je na własne ryzyko.
Ćwiczenie 1 – hamowanie „w punkt”
W bezpiecznym miejscu:
- Wybierz punkt, do którego będziesz hamować. Może to być np. butelka z wodą, obok której będziesz się zatrzymywać.
- Rozpędź się do niewielkiej prędkości, upewniając się, że w miejscu treningu nie ma żadnych dodatkowych zagrożeń.
- Zahamuj w sposób, który pozwoli ci zatrzymać się przy wybranym przez ciebie punkcie, bez zmian w sile hamowania (jedno naciśnięcie klamki i progresywne jej odpuszczanie aż do zatrzymania).
Ćwiczenie 2 – przód vs. tył
W bezpiecznym miejscu:
- Rozpędź się do stałej, niewielkiej prędkości.
- Twoim celem jest zahamować do zatrzymania na jak najkrótszym odcinku.
- Przy pierwszym przejeździe zahamuj używając tylko przedniego hamulca.
- Przy drugim przejeździe zahamuj używając tylko tylnego hamulca.
Która droga hamowania była krótsza?
Jak awaryjnie hamować motocyklem?
Awaryjne hamowanie nie powinno odbiegać niczym od każdego innego hamowania, jeśli chodzi o technikę jazdy. Celem awaryjnego hamowania będzie jak najbardziej efektywne zatrzymanie pojazdu lub zmniejszenie prędkości do takiej, które pozwoli ominąć przeszkodę.
W awaryjnej sytuacji używaj przedniego hamulca. Wciśnięcie w trakcie także hamulca tylnego nie zaszkodzi, ale to przód wykonuje całą pracę.
ABS
Na pomoc przychodzi ABS, od dłuższego czasu montowany seryjnie we wszystkich nowych motocyklach sprzedawanych na terenie Unii Europejskiej. ABS z przodu to twój bufor bezpieczeństwa, jeśli boisz się, że niepoprawna technika hamowania sprawi, że koło zostanie zablokowane. Nawet przesadzenie z siłą hamowania przednim hamulcem, w sytuacji, w której motocykl posiada ABS i porusza się po utwardzonej, przyczepnej nawierzchni, nie niesie za sobą ryzyka wywrotki (lub niesie minimalne ryzyko).
Jak hamować motocyklem w zakręcie?
Konieczność hamowania w zakręcie może wynikać tak naprawdę z dwóch czynników:
- Źle dobranej prędkości wejścia w zakręt. Motocyklista czuje, że jedzie za szybko i próbuje skorygować prędkość w złożeniu.
- Pojawieniu się niebezpieczeństwa, np. plamy oleju na środku pasa jezdni.
Można dodać do powyższego zacieśniające się zakręty, ale nadal jest błąd związany ze źle dobraną prędkością – jeśli motocyklista wjeżdża w zakręt za szybko, bez wiedzy na temat tego, jaki to zakręt, to siłą rzeczy, źle dobrał prędkość.
Najlepszym rozwiązaniem problemu będzie prewencja. Spróbuj:
- Upewnić się, że masz maksimum możliwych informacji na temat zakrętu. Pomoże w tym poprawne patrzenie (przed siebie, nie pod koło lub na plecy kolegi).
- Dostosuj prędkość do informacji, które posiadasz. Jeśli nie jesteś pewny/a, zredukuj prędkość, zanim zmienisz kierunek.
- Wybieraj linię przejazdu, która wymaga najmniejszego kąta złożenia. Fajnie jest zamykać opony, ale mniejszy kąt złożenia to możliwość wcześniejszego otwarcia gazu, stabilniejszy motocykl i ewentualna możliwość korygowania.
- Zostaw sobie miejsce, na wewnętrznej i zewnętrznej stronie pasa ruchu. Korygowanie prędkość w złożeniu powoduje prostowanie motocykla i jeśli nie masz miejsca – wylądujesz na drugim pasie.
Wszystkie powyższe punkty są równie ważne. Przyjrzyjmy się im na przykładzie:
Przykład A – duża prędkość, małe złożenie
Motocyklista wjeżdża w zakręt na górskiej drodze ze zbyt dużą prędkością, przewidując, że zakręt ma mniejszy kąt. Motocykl ma mały kąt złożenia, a motocyklista porusza się środkiem pasa ruchu. Dzięki temu ma możliwość zmniejszenia prędkości i skorygowania linii przejazdu poprzez zwiększenie złożenia.
Przykład B – duża prędkość, duże złożenie
Ten sam zakręt, ten sam motocyklista. Tym razem złożenie jest bardzo duże, a motocyklista jest przy wewnętrznej stronie zakrętu. Chce zmniejszyć prędkość, więc zamyka przepustnice i wciska hamulec (dowolny). Motocykl prostuje się i wyjeżdża na przeciwny pas.
Przez to, że motocyklista nie miał miejsca i na wstępie miał duży kąt złożenia, nie jest też w stanie skorygować linii bez hamowania.
Sytuacje awaryjne w złożeniu
Jeśli to możliwe najlepiej będzie odprostować motocykl, zahamować i złożyć motocykl na nowo lub zatrzymać się. Agresywne operowanie hamulcem w złożeniu to przepis na upadek. Rolą motocyklisty jest unikać stawiania się w takich sytuacjach poprzez dostosowywanie prędkości do informacji, jakie posiada oraz zostawianie sobie miejsca.
Na ratunek przychodzą systemy cornering ABS, które pozwalają na mocne hamowanie w zakręcie. Korzystając z żyroskopowego czujnika IMU, siła hamowania rozdzielana jest w odpowiedni sposób na przedni i tylny hamulec, uwzględniając złożenie. Dzięki temu inżynierom, którzy stworzyli system, udało się zminimalizować efekt prostowania motocykla. Jednak jeśli nie masz miejsca po wewnętrznej stronie zakrętu, to nie będzie możliwości by go zacieśnić, więc najlepszy ABS nie pomoże.
Sprawność układu hamulcowego
Wszystko powyższe można wyrzucić do kosza, jeśli motocykl jest niesprawny techniczne. Pamiętaj o tym, że motocyklowy płyn hamulcowy powinien być regularnie kontrolowany i wymieniany minimum raz na dwa lata. Koszt jest znikomy, dobrej jakości płyn hamulcowy MOTUL DOT3; DOT4 0,5L to niewielki wydatek, a płyn możesz zamówić online w sklepie Inter Motors.
Klocki i tarcze hamulcowe także powinny być wymieniane, wedle zużycia, a podczas wymiany klocków mechanik powinien skontrolować stan zacisków hamulcowych. Żeby podnieść wydajność hamulców, dobrą inwestycją będą przewody w stalowym oplocie – bez względu na motocykl, jakim jeździsz.
Warto wspomnieć, że jeśli posiadasz przepracowany, 15-letni olej w amortyzatorach, to wpływ na bezpieczeństwo jest równie duży, co w przypadku zużytych opon. Motocykle są dużo bardziej czułe na zużyte podzespoły niż samochody, dla bezpieczeństwa warto je regularnie serwisować.
Bez względu na wszystko, podnoszenie swoich umiejętności to przede wszystkim inwestycja w bezpieczeństwo, którą warto ponieść. Zwłaszcza w kontekście hamowania motocyklem. A jeśli potrzebujesz części zamiennych i akcesoriów, to znajdziesz je w ogromnej ofercie sklepu Inter Motors.
Najczęściej zadawane pytania
Którego hamulca używać przy hamowaniu motocyklem na szosie?
Przedniego. Geometria nowoczesnych motocykli szosowych sprawia, że przedni hamulec jest wielokrotnie bardziej wydajny niż tylny.
Co ma wpływ na bezpieczeństwo motocyklisty podczas hamowania?
Umiejętność poprawnego operowania hamulcami oraz jakość układu hamulcowego. Warto podnosić swoje umiejętności i dbać o regularny serwis motocykla.
Jak poprawić skuteczność układu hamulcowego?
Szybko i niedrogo można zrobić to przez zastosowanie przewodów w stalowym oplocie.
Pracuję w branży motocyklowej od 2006 roku, a jeżdżę na motocyklach jeszcze dłużej. Współpracowałem ze wszystkimi mediami motocyklowymi w Polsce, w przeszłości amatorsko ścigałem się w rajdach enduro. W swojej karierze przetestowałem ponad 200 motocykli i jeździłem na 3 kontynentach. Lubię ciężkie, bezsensowne sprzęty, jazdę w trudnych warunkach i wyzwania.