Big Bore Kit – co to jest, czy warto zainwestować, ile mocy dodaje?
Zestawy zwiększające pojemność popularne są przede wszystkim w sporcie motocyklowym, w motocrossie i wyścigach skuterów. To najtańszy sposób na podniesienie mocy motocykla, który nie wpływa negatywnie na trwałość jednostki napędowej.
Zestawy Big Bore stosowane są w motocrossie, hard enduro, wyścigach skuterów, ale także w mniejszych motocyklach drogowych, np. motocyklach kategorii 125. Zmiana średnicy cylindra z reguły nie wiąże się ze spadkiem trwałości jednostki napędowej. Big Bore Kit to świetne rozwiązanie również w momencie, kiedy jednostka napędowa i tak wymaga remontu generalnego.
Istnieje wiele sposobów na podniesienie mocy w motocyklu. Na liście znajdzie się programowanie elektroniki sterującej silnikiem, wymiana układu wydechowego, porting kanałów w głowicy, czy montaż ”ostrych” wałków rozrządu. Na bardziej skomplikowany, mechaniczny tuning najczęściej decydują się osoby uprawiający sport motocyklowy – motocykliści jeżdżący po szosie ograniczają się do wymiany układów dolotowych i wydechowych, ewentualnej aktualizacji elektroniko, najczęściej przez zastosowanie popularnego power commandera, lub zmianę dysz gaźników w motocyklach starszej generacji.
W Stanach Zjednoczonych istnieje popularne powiedzenie: there is no replacement for displacement (w bardzo luźnym tłumaczeniu: nic nie zastąpi pojemności). Zestawy big bore to jedna z najbardziej efektywnych metod na podniesienie mocy silnika, zwłaszcza w motocyklach cross/enduro, wyścigowych skuterach i pitbike.
Skąd bierze się moc maksymalna silnika (KM)?
Dlaczego moc silnika wyrażamy w koniach mechanicznych? James Watt, ten sam, od którego nazwiska posiadamy jednostki miary do dziś, żył na przełomie XVIII i XIX i był wynalazcą z początku rewolucji przemysłowej. Szacuje się, że Szkot za swojego życia zarobił odpowiednik ponad 200 mln dolarów tylko z patentów, które zgłosił. Jednym z nich była jednostka miary znana jako koń mechaniczny, opisująca pracę wykonaną w czasie. James Watt potrzebował nowej jednostki miary, żeby opisać, jaką pracę mogą wykonywać jego maszyny parowe – na przykład silnik o mocy 3 kW mógł wykonać w określonym czasie pracę wykonywaną przez 5 koni pociągowych (np. w kopalni) - stąd określenie 5 koni mechanicznych. Ta pragmatyczna jednostka miary przyjęła się i do dziś posługujemy się właśnie taki określeniem mocy silnika.
Konie mechaniczne opisują pracę wykonaną w czasie. Żeby określić ich wartość, potrzebujemy moment obrotowy (siła) oraz czas (obroty). Moc maksymalna może wzrosnąć poprzez podniesienie siły, czyli momentu obrotowego, lub obrotów.
Czym jest moment obrotowy w silniku?
Moment obrotowy, wyrażany w niutonometrach, to efekt siły przyłożonej do dźwigni. Łatwo wyobrazić sobie, że próbujemy odkręcić zardzewiałą śrubę koła. Możemy odkręcić ją na dwa sposoby: używając krótszego klucza i większej ilości (N) siły, lub wydłużyć dźwignię (m) wykorzystując długi klucz i użyć mniejszej ilości siły. Efekt końcowy będzie ten sam – śruba zostanie odkręcona takim samym momentem obrotowym wyrażonym w niutonometrach. Siła produkowana przez silnik w połączeniu z przełożeniem (dźwignią) na wale korbowym, przekazuje moment na skrzynię biegów a później napęd końcowy, skąd trafia na koło.
1 Nm to siła 1 Niutona przyłożona do dźwigni o długości 1 metra, czyli w uproszczeniu 1 N x 1 m.
Co jest lepsze: moment obrotowy czy moc maksymalna?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. W uproszczeniu: moc maksymalna osiągana przy wysokich obrotach pozwala rozwinąć wyższe maksymalne prędkości, jest więc zatem użyteczna głównie przy najwyższych obrotach, np. na torze wyścigowym. Moment obrotowy to siła potrzebna do ruszenia i dynamicznego przyspieszania od najniższych obrotów. Maksymalny moment obrotowy zawsze jest osiągany przy znacznie niższych obrotach niż moc maksymalna. W skrócie - za ruszenie i przyspieszanie od najniższych obrotów odpowiedzialny jest moment obrotowy, a w wyższych rejestrach prędkości obrotowej pałeczkę przejmuje moc maksymalna dzięki której możemy osiągać i utrzymywać wysoką prędkość.
Konstruktorzy na etapie projektowania pojazdów muszą podejmować szereg decyzji, bowiem na specyfikę jednostki napędowej wpływa jej układ (V2, V4, R4, single), stosunek średnicy cylindra do skoku tłoka, kompresja, obroty maksymalne itd. Decyzje te podejmowane są tak, żeby otrzymać charakter silnika idealnie dopasowany do sposobu użytkowania motocykla.
Nie można odpowiedzieć na pytanie co jest lepsze - moment obrotowy czy moc maksymalna bowiem każdy z tych parametrów ma inne zadanie i każdego potrzebujemy tak samo. Różnić mogą się tylko proporcje tych parametrów.
Big Bore – podnoszenie pojemności, a wzrost mocy
Bore po angielsku to średnica cylindra, a stroke to skok tłoka. W akcesoryjnych zestawach Big Bore skok tłoka pozostaje taki sam. Zwiększa się średnica poprzez zastosowanie akcesoryjnego cylindra i tłoka o większej średnicy. Minimalnie większa średnica to spory wzrost pojemności – akcesoryjne zestawy Big Bore marki Athena do czterosuwowego Kawasaki KX 250 posiadają zaledwie o 5 mm większą średnicę, co podnosi pojemność o 32 ccm do 282 ccm. Moc wzrasta o 4 KM, czyli blisko 10%.
Wracając do tego, jak powstaje moment obrotowy. Pamiętasz, że można zwiększyć siłę przykładaną do dźwigni, albo wydłużyć samą dźwignię? W przypadku zestawów Big Bore zwiększamy siłę poprzez zwiększenie komory spalania. Wyższy moment obrotowy pomnożony przez tę samą wartość obrotów daje nam wyższą moc maksymalną.
I to najłatwiejsza odpowiedź, jak działają zestawy Big Bore.
Czy zestaw Big Bore jest niebezpieczny dla silnika?
Nie, zestawy Big Bore nie obniżają trwałości jednostki napędowej, ale każdy silnik posiada ograniczoną możliwość podniesienia pojemności. Przykładowo, trzymając się wyżej wspomnianego Kawasaki KX 250, założenie cylindra o zbyt dużej średnicy może spowodować spadek obrotów maksymalnych (czyli moc maksymalna by nie wzrastała), albo ścianki cylindra byłyby zbyt cienkie. Doświadczeni producenci zestawów Big Bore, tacy jak włoska Athena, oferują rozwiązania, które są bezpieczne dla jednostek napędowych.
Ciekawostką jest fakt, że wbrew obiegowej opinii, big bore będzie bezpieczniejszy niż np. ponoszenie obrotów maksymalnych, przy zachowaniu standardowej pojemności. Wyższe obroty to chociażby wyższa temperatura pracy czy konieczność utrzymania bardzo precyzyjnych czasów otwarcia zaworów. W przypadku Big Bore nie ma efektów ubocznych.
Cylinder big bore – kiedy zastosować?
Istnieje kilka powodów stosowania cylindra o większej pojemności, a do tego stosowane one są w kilku typach motocykli. Powodami mogą być:
- Konieczność remontu silnika – zastosowanie zestawu big bore ma tu uzasadnienie ekonomiczne, ponieważ koszt takich zestawów tylko nieznacznie przekracza cenę standardowego cylindra i tłoka.
- Chęć podniesienia mocy maksymalnej – zestawy big bore to stosunkowo niedrogi i wyjątkowo efektywny sposób na poprawę osiągów silnika.
- Zachowanie właściwości jezdnych lekkiego motocykla, ale mocy większego motocykla (w Stanach Zjednoczonych 250 4T z zestawem big bore często stosowane jest w otwartych klasach wyścigowych, jako alternatywa do bardziej wymagających motocykli 450 4T).
Najczęściej zestawy big bore kupowane są do motocykli wykorzystywanych w sporcie, skuterów, skuterów sportowych i lekkich, jednocylindrowych motocykli drogowych. Big Bore znajdziemy w:
- Motocykle cross / hard enduro; jednocylindrowe motocykle wykorzystywane w sporcie motorowym i rekreacyjnie.
- Skutery sportowe; jak wyżej, w wyścigach skuterów istnieją specjalne klasy dla pojazdów o zwiększonej pojemności
- Pitbike; najtańszy i najłatwiejszy sposób podniesienia mocy w pitbike to zastosowanie zestawu Big Bore
- Motocykle i skutery drogowe; nieduże, jednocylindrowe motocykle drogowe, np. Yamaha YZF-R125 z zestawem big bore 182 ccm od Athena.
Ile mocy dodaje Big Bore Kit?
Wzrost mocy maksymalnej po zastosowaniu zestawu Big Bore uzależniony jest od wielu czynników i, przede wszystkim od pojazdu, w którym jest zastosowany. Producenci często nie podają dokładnych wartości, ale szacuje się, że jest to pomiędzy 5-10%. Czyli w przypadku crossowego motocykla klasy 250 ccm o mocy około 40 KM będzie to dodatkowe 4 KM, w przypadku dużej crossówki 450 ccm około 6 KM.
Warto pamiętać też, że poza mocą maksymalną zmienia się przebieg krzywej momentu obrotowego i charakter oddawania mocy. W praktyce różnice są odczuwalne od pierwszych metrów pokonanych na motocyklu. Zestawy big bore często oferowane są także z dedykowaną elektroniką.
Czy zwiększanie pojemności jest legalne?
W przypadku niehomologowanych motocykli sportowych, takich jak motocykle crossowe czy wyczynowe skutery, oczywiście TAK. Trzeba wziąć tylko pod uwagę, że klasy sportowe często dzielone są pod względem pojemności, więc zwiększenie pojemności crossówki MX2 z 250 ccm do 282 ccm nie pozwoli nam startować w tej klasie. Mimo to, od kilku lat klasy amatorskie nie są dzielone na pojemność, a na wiek zawodnika. Więc nie powinno być to problemem. Wiele zależy od warunków dopuszczenia motocykla do wyścigu i dozwolonych przez regulamin modyfikacji.
W przypadku homologowanych motocykli drogowych zmiana pojemności silnika może być nielegalna. Przykładowo, motocykl homologowany na prawo jazdy kategorii A1 nie może mieć większej pojemności niż 125 ccm oraz określonej przez przepisy mocy maksymalnej. Nawet osoby posiadające prawo jazdy kategorii A poruszając się takim motocyklem podejmują ryzyko – w przypadku ewentualnego wypadku ubezpieczyciel może odmówić wypłaty ubezpieczenia, jeśli stan faktyczny pojazdu jest niezgodny z danymi zawartymi w dowodzie rejestracyjnym. W takiej sytuacji zmianę pojemności należałoby zgłosić i odnotować w dowodzie rejestracyjnym.
Ile kosztuje Big Bore?
W zależności od pojazdu, zestawy Big Bore kosztują podobnie lub nieznacznie więcej od zestawów standardowych. Przykładowo, zestaw Big Bore Kit Athena do Yamahy YZ250F, w skład którego wchodzi cylinder, komplet uszczelek, tłok, pierścienie i sworzeń, to koszt o 130 Euro wyższy niż standardowy zestaw. Z tego powodu zestawy Big Bore często wybierane są w sytuacjach, kiedy silnik i tak wymaga remontu. Producenci tłoków i części silnikowych, tacy jak Athena, oferują standardowe i powiększone zestawy do większości popularnych modeli.
Big Bore – czy warto?
Jeśli twój motocykl czeka remont góry silnika, to zestaw Big Bore może być świetnym rozwiązaniem na odświeżenie motocykla. Zastosowanie big bore nie wiąże się z żadnym ryzykiem, jeśli chodzi o mechanikę, a wyższa moc i inny charakter jej oddawania sprawi, że motocyklem będzie można cieszyć się przez kolejne sezony. Big Bore to także jeden z tańszych sposobów na uzyskanie dużego przyrostu mocy maksymalnej.
Rozbudowaną ofertę zestawów Big Bore różnych producentów znajdziesz w sklepie imready.
